kpfr > Aktualności > Pesymistyczne nastroje w gospodarstwach rolnych

• Koniunktura w gospodarstwach rolnych w I półroczu 2023 r. pogorszyła się względem poprzedniego półrocza;
• Wśród gospodarstw rolnych nastawionych na produkcję roślinną dominuje pesymizm;
• Gospodarstwa rolne odczuwają wpływ wojny w Ukrainie, który jest dotkliwszy dla gospodarstw o większym obszarze użytków rolnych;

Od 2013 r. Główny Urząd Statystyczny (GUS) prowadzi badania koniunktury w gospodarstwach rolnych z wykorzystaniem metody testu koniunkturalnego w cyklu półrocznym, po zakończeniu każdego półrocza kalendarzowego. Badaniem objęte są wszystkie gospodarstwa rolne osób prawnych i jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej oraz próba gospodarstw indywidualnych. Gospodarstwa oceniają stan obecny, zmiany w minionym półroczu oraz przewidywane zmiany w nadchodzącym półroczu w zakresie swojej sytuacji ogólnej, opłacalności produkcji rolniczej oraz popytu na produkty rolne. Zebrane dane prezentowane są jako różnica sald procentowych odpowiedzi pozytywnych i negatywnych.

Zgodnie z opublikowanymi przez GUS wynikami badań koniunktury w gospodarstwach rolnych w I półroczu 2023 r., pogorszenie koniunktury zgłosiło 52,4% badanych gospodarstw rolnych, tylko 3,5% sugerowało poprawę, a pozostałe nie odnotowały zmiany swojej sytuacji. Jeżeli chodzi o prognozę dotyczącą II półrocza 2023 r., to różnica odpowiedzi wyniosła minus 29,4 p. proc., co oznacza, że jest ona mniej pesymistyczna niż ocena przeszłej (-48,9 p. proc.) i bieżącej (-31,1 p. proc.) sytuacji gospodarstw rolnych.

Wykres 1. Salda odpowiedzi dotyczące zmiany przeszłej, bieżącej i prognozowanej ogólnej sytuacji gospodarstw rolnych

Podsumowując nastroje respondentów w zakresie ich ogólnej sytuacji na przestrzeni lat, należy podkreślić, że dominują odpowiedzi negatywne nad pozytywnymi, z wyraźnym zwiększeniem ich przewagi w II półroczu 2021 r. Rolnicy wykazują się coraz większym pesymizmem w ocenie swojej przeszłej i bieżącej sytuacji. Utrzymująca się negatywna tendencja jest niepokojąca, zwłaszcza w obliczu zagrożeń związanych ze spowolnieniem, recesją gospodarczą, niestabilnością geopolityczną i zmianami klimatu, które nie ułatwiają życia rolnikom.

Według ostatnich danych GUS, najbardziej pesymistyczną grupą gospodarstw pod względem oceny ogólnej sytuacji okazała się grupa gospodarstw ukierunkowanych na produkcję roślinną. W przypadku tego rodzaju działalności kluczową rolę w negatywnych ocenach mógł odegrać trwający kryzys zbożowy w Polsce, czyli nadwyżka zboża w magazynach, która powoduje spadek cen w skupach i brak zainteresowania zakupem plonów, w tym tegorocznych zbiorów. Warto odnieść się do wyników odpowiedzi na pytanie dotyczące wpływu wojny w Ukrainie na sytuację gospodarstw rolnych. Brak negatywnych skutków wskazało tylko 19,8% respondentów. Pozostali badani odnotowali wpływ wojny w Ukrainie, przy czym 19,5% z nich uznało, że jest to czynnik zagrażający stabilności gospodarstwa rolnego, a 32,1% sygnalizowało poważny wpływ wojny na funkcjonowanie gospodarstwa. Im większe obszarowo gospodarstwo rolne, tym silniej odczuwa ono skutki wojny w Ukrainie.

Zgodnie z danymi GUS jedynie 10,1% respondentów oceniło, że produkcja rolnicza w czerwcu 2023 r. była opłacalna, 40,9% wskazało na jej nieopłacalność, a 49% nie zadeklarowało wyraźnego stanowiska w tej kwestii. Jest to najgorszy wynik odnotowany w ciągu ostatnich 5 lat. Podobnie ocenione zostały zmiany opłacalności produkcji rolnej, przy czym w tym przypadku większym pesymizmem wykazali się producenci produktów zwierzęcych.

Wykres 2. Salda odpowiedzi dotyczące zmiany, bieżącej i prognozowanej opłacalności produkcji rolniczej

Wykres 3. Salda odpowiedzi dotyczące zmiany, bieżącego i prognozowanego popytu na produkty rolne

Niewiele ponad połowa pytanych rolników (51,6%) oceniła bieżący popyt na wytworzone przez siebie produkty rolne (czerwiec 2023 r.) jako zgodny z oczekiwaniami, tym samym w porównaniu do grudnia 2022 r. odnotowano spadek o 7,7 p. proc., natomiast w ujęciu rok do roku 14 p. proc. Cechą charakterystyczną w przypadku oceny popytu na produkty rolne jest to, że respondenci wykazują się większym pesymizmem oceniając bieżący popyt niż jego zmiany w ostatnim półroczu, co może sugerować istnienie i narastanie problemu w tym zakresie.

W badaniach GUS prognozy na II półrocze 2023 r. dotyczące popytu na produkty rolne, ogólnej sytuacji gospodarstw, jak i opłacalności produkcji rolnej były niekorzystne, ale lepsze w porównaniu z poprzednią edycją badania. Nadal są to wyniki dalekie od ideału, ale wskazują, że pomimo trudniej sytuacji rolnicy starają się patrzeć w przyszłość z nadzieją na poprawę warunków funkcjonowania w dość turbulentnym i nieprzewidywalnym otoczeniu.  

Dr Anna Michałek

Wydział Zarządzania,

Politechnika Bydgoska im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich

Opracowano na podstawie:

Koniunktura w gospodarstwach rolnych w pierwszym półroczu 2023 roku, GUS Bydgoszcz, wrzesień 2023 r.